Schouwburgplein	Rotterdam, Nederland West 8 1985

Schoorstenen en hijskranen brengen de rauwe ruimte van de haven naar het hart van de stad

In Rotterdam zijn haven en stad sinds de middeleeuwen nauw verbonden. Schepen meerden midden in de stad aan. Door de talloze havenuitbreidingen kwam de haven steeds verder buiten de stad te liggen. De fysieke en mentale relatie met de stad vervaagde.

Toen begin jaren negentig het Rotterdamse Schouwburgplein als onderdeel van een grootschalige centrumvernieuwing opnieuw ingericht moest worden, was het herstel van die relatie een belangrijk uitgangspunt. Het Schouwburgplein werd aangewezen als een plek van cultuur en vermaak. Hier moest een stedelijk plein komen – dus niet een waterpartij en een bankje, maar een urban stage, met de levendigheid van de Schouwburg, de Lijnbaan, een nieuwe bioscoop en eetcafés.

Het pleinontwerp van West 8 is geen kopie van de haven, laat staan een letterlijk citaat van havenelementen. Het beeld en de sfeer van de haven zijn bestudeerd en vertaald naar het plein. De intentie is sterk: geen lief en groen plein, maar een viering van de rauwe haven. De stedeling krijgt geen illusie voorgespiegeld, en al helemaal geen groen paradijs. De stedeling krijg een landschap voor de kiezen dat Rotterdam Rotterdam maakt.

Oprichter van West 8 Adriaan Geuze ontvouwde in 1993 in het essay Accelerating Darwin zijn visie op de stadsbewoner. De stedeling moest, aldus Geuze, niet langer afgeschermd worden van de grote, boze stad door lieflijke en groene straten en pleinen. De stadsbewoner is een actief en ondernemend persoon die de stad als speelplaats gebruikt.

Geuze ontwierp het Schouwburgplein als zo’n speelplaats. De leegte van het plein is een kwaliteit – en hoeft dus niet opgevuld of gezellig gemaakt. Over de ondergrondse parkeergarage is een lichtgewicht metalen structuur gezet. Door de vloer 35 centimeter op te hogen fungeert het plein als een podium. Grote, beweegbare lampen, verwijzend naar havenkranen, zetten pleinbezoekers ‘in de schijnwerpers’. De ventilatietorens van de parkeergarage doen denken aan de schoorstenen in het Botlekgebied. De referentie van de haven, of de reputatie van Rotterdam als haven- en industriestad, komt terug in het materiaalgebruik: een vloer van hout en staal.

Het ontwerp heeft veel kritiek te verduren gehad. Het zou te hard zijn, te leeg, te glad, te kaal. In 2010 deed West 8 enkele aanpassingen. Op de vernieuwde epoxyvloer zijn onder andere ‘zeemanstatoeages’ aangebracht.